Ny 17 Oktobra hatramin’ny 28 Novambra 1882 dia nihaona tamin’ny mpitondra frantsay ny delegasiona Malagasy notarihan-dRainivoninahitriniarivo, mpiandraikitra ny raharaham-bahiny sy Ramaniraka kabinetran’ny mpanjaka, nandeha tany Eoropa sy Etazonia.

Ny fototry ny fihaonana dia ny fitakian’ny frantsay hividy tany eto Madagasikara. Tsy nanaiky izany ny Malagasy. Araka ny voalaza tao amin’ny lalàna dimy venty sy telon-jato, fampanofana no azo atao ary 99 taona no nangatahan’ny Frantsay. Nolavin’ny delegasiona izany fa dimy amby roapolo taona azo havaozina intelo no vinavina natolotry ny Malagasy. Tsy neken’ny vazaha izany, ny 27 Novambra 1882 dia nomeny iray andro nieritreretana ny delegasiona Malagasy ; dia nentin’ny solontena frantsay ny fifanekena, izay tsy nifanaraka velively tamin’ny niadian-kevitra. Nandà tsy nety nanao sonia ny delegasiona Malagasy, ka voatery nandroaka azy hivoaka ny « Grand Hôtel » ny frantsay. Nandeha nihazo an’i Angletera ny delegasiona hila vonjy amin’ny Anglisy saingy tsy nahita mangirana satria efa nifampiresaka mialoha ny samy firenen-dehibe. Tonga hatrany Italia, Alemana, Etazonia ny delegasiona Malagasy. Efa niamboho ny mpanjaka vavy Ranavalona II vao tafaverina an-tanindrazana ry zareo. Mbola nitana ny toerany izy ireo tamin’ny fanjakan’i Ranavolona III. Tsy nitsahatra ny fanirian'ny frantsay hahazo an’i Madagasikara ary efa teo am-pelatanany ny faritra sasany tany amin’ny ilany andrefana sy avaratry ny Nosy saingy raha tsy Antananarivo mihitsy no azo sy ny mpanjaka Merina no voafehy dia tsy mbola azo i Madagasikara.

8 Oktobra 1889 no nanarian’ireo miaramila mahery fihetsika frantsay (soudards) tany an-dranomasina ny tafondro dindon’ny  fanjakana Merina.

Oktobra 1894   niverina teto Madagasikara  Le Myre de Villers ary voatendrin’ny fanjakana frantsay mba hanao famotorana momba ny ady teo amin’ny frantsay sy ny Malagasy. 

15 Oktobra 1894 nahafatesan’ny  miaramila manamboninahitra  frantsay teto Madagasikara.

27 Oktobra 1894 dia   nanapa-kevitra nampody ireo frantsay miisa 350  i Le Myre de Villers. Telo andro taorian’io dia tapaka ny fifandraisana ara-diplomatika teo amin’i Lafarantsa sy ny fanjakana Malagasy.

01 Oktobra 1895 tamin’ny andron’ny mpanjakavavy Ranavalona II dia nisy ireo delegasiona Malagasy notarihan-dRainivoninahitriniarivo, mpiandraikitra ny raharaham-bahiny sy Ramaniraka kabinetran’ny mpanjaka, nandeha tany Eoropa sy Etazonia

1 Oktobra 1895 :  Nanaovan-tsonia ny « protectorat » frantsay. Ny « Résident général » no niandraikitra ny fifandraisana tamin’ny any ivelany. Ny mpanjakavavy  kosa dia nanaiky hanatanteraka ny fanovana notakian’ny frantsay mba ho amin’ny tombotsoan’ireto farany. Afa-po tamin’io fifanarahana io  ireo misionera vahiny sy ny mpanao raharaham-barotra satria nanantena hifandray tsara amin’ny mponina noho izy ireo mora ifandraisana raha miohatra amin’ny vazaha mpanjanaka. Ampatsiahivina fa ny 29 Septambra 1895  dia nisy ny andian-tafika frantsay niakatra avy any amin’ny faritra andrefana nitoby teo Ambatobe, ary ny ampitso 30 Septambra 1895 dia niakatra teny Andrainarivo, nanao tifi-tafondro nanafika an’Anatirova. Tsy nahasehaka izany ny tao an-drova ka nampanangana saina fotsy. Ny ampitso dia nosoniavina ny fifanarahana fa lasa tany eo ambany fiahian’ny frantsay i Madagasikara izay midika fa mijanona eo amin’ny fiandrianany ihany ny Mpanjaka vavy Ranavalona III saingy tsy manana fahefana, miala ny Praiministra Rainilaiarivony ary nosoloana an’i Rainitsimbazafy, ny jeneraly Duchesne no tompon’ny fahefana, ary Résident Général no fiantsoana azy.

11 Oktobra 1896 : Nisy ny fikomiana nanohitra ny fanajanahantany ka dia nosamborina ny manamboninahitra vitsivitsy ary natao sesitany ; Rainandriamampandry sy Ratsimamanga, anadahin-drenin’ny Mpanajakavavy kosa dia notazomina teto Antananarivo.

15 Oktobra 1896 : Rehefa voampanga ny printsy Ratsimamanga, sy ny ministra Rainandriamampandry, dia nohelohina ho faty ary dia notifirina. Mba hamafana izany tantara mahamenatra izany dia najoro ny Repoblika Malagasy ny 14 Oktobra 1958.

Teny Ambatobe no nitoby ny tafika frantsay ny 29 Septambra 1895 nialoha ny niakarany teny Andrainarivo ny 30 Septambra 1895 hanafika an’Anatirova. Ho fanomezan-kasina ireo toerana ireo dia najoro teo Ambatobe ny Lycée Français ankehitriny ary napetrakin’ny zaza navelan’ny frantsay nitondra tamin’ny Repoblika faharoa teo Andrainarivo ny « fasan’ny maherifo ».

25 Oktobra 1946 : Navoaka ny « décret » nizara an’i Madagasikara ho faritany 5 ary nampahaleo tena ara-bola sy nananany isanisany avy antenimiera. Teto Antananarivo nisy ny foibe niraisana.

Oktobra 1954 :  Notendren’ny governementa Mendès-France  i André Soucadaux  ho governora hanolo an’i André Bargues. Ity Soucadeaux ity no nanampy betsaka ny prezidà Tsiranana hiakatra teo amin’ny fitondrana.

14 Oktobra 1958 : Nanambarana ny Repoblika malagasy. Nahazoan’i Madagasikara ny sainany voalohany taorian’ny nanjanahana azy Taorian’ny ady lehibe anankiroa dia nahatsapa ny frantsay fa tsy azo ihodivirana intsony ny fanomezana fahaleovantena ny zanatany. Ho antsika Malagasy manokana, nihetsika ny tia tanindrazana ny taona 1947, niaraha nahalala ny vonoan’olona nasetrin’ny frantsay izany.

Nampanao fitsapan-kevi-bahoaka tany amin’ireo firenena afrikanina maro nozanahiny ny frantsay, ka ny fanontaniana nakana ny hevitry ny mpifidy dia nanao hoe : « ekenao ve ny Repoblika ao anaty firaisambe frantsay ? ».

Ny 28 Septambra 1958 no natao ny teto amintsika. Nandresy tamin’ny 1361801 ny ENY ary 391166 no nanao TSIA. Ho an’ny faritanin’Antananarivo dia maro an’isa no nandà, 186210 no nanao ENY ary 190480 no nanao TSIA. Teto Antananarivo Renivohitra koa dia nandresy ny TSIA tamin’ny vato 31203 ary 19517 no nanao ENY.

Mazava ny tarehimarika fa na dia nandresy aza ny ENY teto Madagasikara dia nandà ny frantsay ny faritanin’Antananarivo sy Antananarivo Renivohitra.

Tany amin’ireo tany afrikanina maro dia nandresy avokoa ny ENY afa-tsy ny tao Guinée tarihin’i Sekou Touré, satria 338790 ny ENY ary 986933 no nanao TSIA.

Vokatr’io fitsapan-kevi-bahoaka io dia nijoro ny Repoblika voalohany ny 14 Oktobra 1958, etsy Andohalo no tsangambaton’izany Repoblika izany.