06 AOGOSITRA 1896  : 114 TAONA NAHAZANATANY AN’I MADAGASIKARA

Tantara tsy azo kosehina ny nahavery ny fiandrianam-pirenentsika 114 taona lasa izay. Raha tsiahivina dia nisy dingana roa ny faharavan’ny fanjakana malagasy :

Ny 30 Septambra 1895 mbola ny Mpanjakavavy  Ranavalona III no teo amin’ny fanjakana, dia nisy ny tifi-tafondro nataon’ny  tafika frantsay niainga avy eny Andrainarivo, namely ny tanàna masina Anatirova. Tsy nahasehaka izany tifi-tafondro izany ny tafika malagasy ka voatery tsy maintsy nampanangana saina fotsy ho mariky ny fanekena fa resy.  Ny ampitso 01 Oktobra 1895 dia nentin’ny kolonely Gérard ny taratasy efa vita sonia tany Frantsa, izay manambara fa i Madagasikara dia tany eo ambany fiahian’ny frantsay, izay midika hoe : mijanona amin’ny toerana maha mpanjaka azy ny Mpanjakavavy  Ranavalona III saingy tsy manana fahefana, Ny Praiministra Rainilaiarivony dia miala amin’ny toerana ary nosoloana an’i Rainitsimbazafy. Ny tena tompon’ny fahefana dia ny Résident Général frantsay, ny Jeneraly Duchesne.

Ny 22 Novambra 1895, andron’ny fandroana dia  nihetsika ireo tia tanindrazana, Menalamba tany Amboanana Arivonimamo notarihan’ny mpirahalahy dia i Razafivoavy izay nitondra ny solon’anarana hoe « Rainisongomby » sy Benahy nitondra ny solon’anarana hoe « Ilaitangena ». Tsy nilamina ny tany, namono misionera sy vazaha ary nandoro trano fiangonana izy ireo. Nahery vaika ny hetsiky ny Menalamba satria nihitatra tany amin’ny faritra maro. Tsapan’ny frantsay fa tsy misy fomba ahafahana manapotika ny tolon’ny Menalamba afa tsy ny fanesorana tanteraka ny Mpanjakavavy Ranavalona III sy ny fametrahana an’i Madagasikara ho zanatany frantsay tanteraka.

Nandray fanapahan-kevitra ireo parlemantera frantsay nivory tany Brest fa hatao zanatany frantsay i Madagasikara.

Ny 06 Aogositra 1896 no nivoaka io lalana io, izay midika hoe miala eo amin’ny seza fiandrianana ny Mpanjakavavy Ranavalona III, miala ihany koa ny Praiministra Rainitsimbazafy, mody ny Résident Général, fa ny jeneraly Galliéni no mitondra ny tany sy ny fanjakana,  “Gouverneur Général” no anarana nentiny.

06 AOGOSITRA 1946

Taorian’ny ady lehibe faharoa (1939-1945) dia nahatsiaro tena ireo tia tanindrazana Malagasy ka nanangana ny antoko MDRM (Mouvement Démocratique pour la Rénovation Malgache). Ireo mpianatra sy mpiasa Malagasy nonina tany Frantsa no nanangana izany.

Ny 22 Febroary 1946 no nahazo ny fankatoavana ara-panjakana ny MDRM, tao Neuilly, Paris ny foibeny, kanefa vetivety dia niely taty an-tanindrazana ny vaovao ka nijoro ny sampana maro manerana an’i Madagasikara. Sahiran-tsaina noho izany ny frantsay ka voatery nampanangana antoko iray hifampitana amin’ny MDRM.

Ny 06 Aogositra 1946 nahafeno dimampolo taona katroka ny nahazanatany an’i  Madagasikara dia nifanaraka ireo tia tanindrazana Malagasy fa hatao fisaonam-pirenena io vaninandro io ary tsy hisy gazety hivoaka, fa raha misy aza dia asiana tsipika mainty ho mariky ny fisaonana.

Io andron’ny 06 Aogositra 1946 io no nijoro ny antoko PADESM (Parti des Deshérités de Madagascar). Ireo maintienindreny teto Imerina no nitarika izany, taty aoriana anefa dia ireo avy any anindrantany indray no lasa lohany tao.

Nanomboka teo ny fifanandrinan’ny MDRM sy ny PADESM ary mbola misy hatrany izany na dia efa niverina ny fahaleovantena ny taona 1960.