Firenena efa nahaleotena i Madagasikara talohan’ny nivoahan’ny lalàna nametra ny naha-zanatany frantsay antsika tamin’ny 06 Aogositra 1896.

Nanana ny fiandrianam-pirenena isika Malagasy tamin’ny fahampanjaka, afaka nifandray tamin-kalalahana tamin’ireo firenena maro manerantany sady firenena neken’izao tontolo izao ihany koa. Niverina ny fahaleovantena tamin’ny 26 Jona 1960. Aiza ho aiza anefa ny misy ny firenentsika amin’izao fotoana izao? 

TSY AFA NANOATRA NY FRANTSAY

Voaporofon’ny tantara fa tsy nanaiky ny fanjanahantany hatramin’izay ny Malagasy. Vao ny lalàna mametra ny nahatany teo ambany fiahian’ny frantsay, tamin’ny 01 Oktobra 1895 fotsiny no nivoaka, ny 22 Novambra 1895 dia efa nihetsika ny Menalamba, niainga tany Amboanana Arivonimamo. Nisy foana ny hetsika nanoherana ny fanjanahantany, toy ny VVS nanomboka tamin’ny 1913, ny Sadiavahy tany atsimo, ny hetsika Ralaimongo, ny raharaha 1947.

Nisy ny ady lehibe roa natrehin’ny frantsay (1914 - 1918) sy (1939 - 1945), nanampy ny firenena nanjanaka azy avy ireo tany voazanaka rehetra.

Rehefa vita ny ady lehibe faharoa  dia nihetsika i Afrika manontolo nitaky ny fahaleovantena, tsy afa nanoatra ny frantsay ka tsy maintsy namotsotra ireo zanataniny, ny hany faraheriny dia nitady ny fomba hampiharana ny fanjanahantany amin’ny endriny vaovao.

NY REPOBLIKA ALOHA

Mba hametrahana ireo zaza navela hampihatra ny fanjanahana amin’ny endriny vaovao dia nampanao fitsapan-kevi-bahoaka ny frantsay taty amin’ireo zanatany frantsay maro.

Ny fanontaniana nitsapana ny hevitry ny vahoaka dia ny hoe : « Ekenao ve ny  Repoblika ao anatin’ny firaisambe frantsay? » I Guinée notarihan’i Sekou Touré ihany no nandà io volavolan-kevitry ny frantsay io. Ny  teto amintsika dia nandresy ny “Eny” na dia nahazo ny vato betsaka aza ny “Tsia” teto Antananarivo Renivohitra sy teto amin’ny faritanin’Antananarivo.

Ny 23 Septambra 1958 no natao ny fitsapan-kevi-bahoaka, ny 14 oktobra 1958 no nambara fa Repoblika ao anatin’ny firaisam-be frantsay i Madagasikara. Teo amin’ny kianjan’Andohalo no najoro ny tsangambaton’ny Repoblika.

Ny Repoblika raha tsorina dia endrim-pitondrana entin’ny olom-boafidy, izany hoe tsy mpanjaka akory no mitondra.

Izay antony izay no hanaovantsika ny fampitahana amin’i Maraoka, firenena atsy Afrika avaratra, zanatany frantsay mitovy amintsika ary samy nalefa zanatany ny mpanjaka nitondra tao aminy, nony tonga ny  frantsay. Ny antsika ny Mpanjakavavy Ranavalona III nalefa tatsy amin’ny Nosy La Réunion avy eo nafindra tany Alzeria, ny andry zareo Maraokana ny Mpanjaka Mohamed V nalefa sesitany taty Madagasikara, tetsy Amparibe sy tany Antsirabe no nonina niaraka tamin’ny taranany io mpanjaka io.

Ny Mpanjaka Hassan II izay vao niamboho taona vitsivitsy lasa izay aza, dia teto Madagasikara no nandany ny fahazazany. Saingy taty aoriana rehefa samy navotsotra ny zanatany, ny an-dry zareo Maraokana niverina teo amin’ny fiandrianana ny taranakin’ny Mpanjaka, fa ny antsika Malagasy, natao fady izany. Ny fametrahana ny Repoblika aza, dia filazana ankolaka fa tsy tokony hitondra ny Merina.

NIVERINA NY FAHALEOVANTENA

Rehefa tafapetraka soa aman-tsara ilay Repoblika dia nomena ny fahaleovantena, mazava f’ilay nasaina nitondra ny Repoblika no namporisihana nangataka ilay fahaleovantena, sarintsariny no azo iantsoana ity fahaleovantena azo satria mbola ny frantsay ihany no ilan-kevitra amin’izay fanapahan-kevitra raisina itondrana ny firenena. Nisy ny andrim-panjakana ara-dalana, hiram-pirenena, sainam-pirenena, teny filamatra, renivohitra, nifandray ara-diplaomatika  tamin’ny firenena maro, toy ny tany mahaleotena rehetra isika.

Faly ny Malagasy, vitsy rahateo ny nahatakatra ny hevitra ambadika sady tsy misy sahy milaza ny marina fa mbola ao ilay tahotra vazaha sy mpitondra fanjakana.